مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی شهید مدرس

 دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران با بیان اینکه سلول‌های پیش‌ساز برای تبدیل‌شدن به سلول‌های عضلانی یافت شده است، گفت: یکی از بخش‌های مهم سمپوزیوم بیماری‌های عضلانی، سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی، بررسی طب بازساختی در بیماری‌های عضلانی است.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیان داشت: بیماری‌های عضلانی به دو نوع اکتسابی و ارثی تقسیم می‌شوند و در اکثر موارد، درمان قطعی برای انواع ارثی وجود ندارد. از مهم‌ترین انواع بیماری‌های ارثی می‌توان به دیستروفی‌های عضلانی، شامل دوشن و بکر اشاره کرد که در سال‌های آغازین زندگی به وجود آمده و باعث محدودیت و ضعف در حرکت و عوارض قلبی، ریوی، و در نهایت مرگ بسیاری از این بیماران در سنین جوانی می‌گردد. اگرچه شیوع هر یک از انواع ارثی این بیماری‌ها به تنهایی اندک است اما در مجموع، فراوان خواهد بود. بروز کلی میوپاتی‌های مادرزادی نامشخص است، اما در مطالعاتی که صورت گرفته است، حدود 14٪ از نوزادان دچار شلی (هیپوتونی) مبتلا به میوپاتی‌های مادرزادی بوده‌اند. بروز دیستروفی عضلانی دوشن، یک در هر سه‌هزاروپانصد تولد نوزاد پسر و بروز دیستروفی عضلانی بکر، یک در هر سی‌هزار تولد نوزاد پسر است.

دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران ادامه داد: اگرچه بسیاری از این بیماری‌های عضلانی بر طول عمر بیماران مبتلا اثر زیادی ندارد، اما تاثیرات منفی بر سیستم حرکتی و اسکلتی و بعضاً قلبی، عروقی، تنفسی ایجاد می‌کنند که سبب اختلال عملکرد و افت کیفیت زندگی بیماران می شود و به این ترتیب بار فراوانی را بر سیستم سلامت جامعه و خانواده این بیماران تحمیل می کند.

این متخصص طب فیزیکی و توانبخشی گفت: یکی از بخش‌های مهم این سمپوزیوم، بررسی طب بازساختی در بیماری‌های عضلانی است. تعریف طب بازساختی، جایگزینی یا نوسازی سلول و بافت یا اندام‌ها با هدف بازگرداندن عملکرد طبیعی به آن‌ها است. در حال حاضر، علاقه فزاینده‌ای در خصوص به‌کارگیری طب بازساختی برای اداره بیماری‌های مزمن و ناتوان‌کننده از جمله استئوآرتریت، بیماری‌های عضلانی، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های چشمی، بیماری‌های پوستی و ... وجود دارد. 

دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران گفت: علی‌رغم توسعه فراوان در روش‌های درمانی طب بازساختی، از جمله ژن‌درمانی، آنزیم‌درمانی و سلول‌درمانی، در حال حاضر درمان‌های فیزیکی و طب توانبخشی، مهم‌ترین روش‌های اداره تظاهرات این اختلالات به شمار می‌روند. ورزش‌درمانی، اصلاح الگوی زندگی، به‌کارگیری مناسب ارتزها و وسایل کمک‌حرکتی، در کنار برخی داروها و مکمل‌ها از مهم‌ترین ابزار کمک به ضعف عضلانی و عوارض مرتبط با آن‌ها در مبتلایان به میوپاتی به شمار می‌رود.

وی افزود: اساس طب بازساختی، به دو دسته کلی تقسیم می‌شود؛ که اولی تمرکز بر ساخت بافت یا ارگان در محیط آزمایشگاهی و سپس انتقال آن به بدن بیمار است، و دومی استفاده از توان بازساختی خود بیمار از طریق مکانیسم‌های سلولی و ژن‌درمانی است. ریشه طب بازساختی، به سال‌ها پیش برمی‌گردد؛ جایی که از پیوند عضو برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های کلیوی، کبدی و قلبی و ... استفاده شد.

رئیس السادات در خصوص روش های مختلف در طب بازساختی گفت: دو جنبه مهم از طب بازساختی، سلول‌درمانی و ژن‌درمانی است. در فرایند سلول‌درمانی، از سلول‌های مختلفی شامل سلول‌های بنیادی جنینی استفاده می شود که از طریق آن می‌توان سلول‌های تازه‌ای با کارکرد طبیعی ایجاد کرد. گرچه همچنان نگرانی‌هایی در مورد احتمال تبدیل این سلول‌ها به سلول‌های سرطانی وجود دارد. یک مثال رایج از سلول‌درمانی، پیوند سلول‌های مغز استخوان برای بیماری‌های خونی است. برای سال‌های متمادی، تصور می‌شود که تنها سلول‌های ستاره‌ای توان تبدیل‌شدن به سلول‌های عضلانی را دارند اما در سال‌های اخیر، سلول‌های پیش‌ساز دیگری نیز برای تبدیل‌شدن به سلول‌های عضلانی یافت شده که امید بیشتری را در این حیطه درمانی ایجاد کرده است.

وی افزود: ژن‌درمانی فرآیندی است که در آن، مواد ژنومیک بیگانه عموماً از طریق ویروس‌های بی‌خطر وارد سلول‌های بدن انسان شده تا اثرات درمانی خود را ایجاد کند. ژن‌درمانی تا کنون برای بیماری‌ها عضلانی مختلفی از جمله دیستروفی عضلانی دوشن و بکر و پمپه استفاده شده است. در انواع دیگری از ژن‌درمانی، به جای جایگزین‌کردن ژن، با روش‌هایی، ژن آسیب‌دیده را ترمیم می‌کنند گرچه این روش درمانی به علت نیمه عمر کوتاه نیاز به پیشرفت بیشتر در آینده دارد.در ژن‌درمانی نیز همانند سلول‌درمانی، محدودیت‌هایی وجود دارد که می‌توان به پاسخ ایمنی بدن میزبان به ژن‌درمانی اشاره کرد. این امر اثرات منفی در پی خواهد داشت.

رییس السادات در ادامه گفت: آنزیم‌درمانی نیز روش دیگری در طب بازساختی است که اثرات مثبت آن، در بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های متابولیک مانند پمپه که بر سیستم عضلانی اثرگذار است به اثبات رسیده است.

در پایان رییس السادات قائم مقام رییس مرکز تحقیقات طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ابراز امیدواری کرد: این سمپوزیوم بتواند نقطه عطفی در ارائه رویکرد تیمی به پژوهش های بالینی و به کارگیری صحیح طب بازساختی در ارائه خدمات توانبخشی در بیماران اسکلتی عضلانی باشد.